کار خود کن

شنیدم دکتر سروش جلسه‌ای با دانشجویان در نقد آرای ریچارد داوکینز؛ ملحد مشهور و نویسنده کتاب پندار خدا برگزار کرده است از این خبر خوشحال شدم برای شمایی که با داوکینز آشنا نیستید باید بگویم که او با باور به نظریه تکامل داروینی معتقد است که برای تبیین رخدادهای عالم نیاز به فرضیه‌ای با نام خدا نیست. خود من با نظریه تکامل به سبکی که او مطرح می‌کند موافق نیستم و معتقدم که تکامل زیانی به باور به خدا نمی‌رساند. مسأله‌ای که سبب خرسندی من شده است آن است که دکتر سروش به مسائلی روی آورده است که معمولاً متفکرین جدی ما از پرداختن جدی به آنها گریزانند و این معمولاً ناشی از دو معضل است: 1- غرور علمی و جدی نگرفتن دیدگاه‌های تاثیرگذار و نه ضرورتاً علمی 2- مصلحت‌سنجی و ملاحظه شرایط من با قسمت مصلحت‌اندیشانه کاری ندارم چون می‌توان به متفکران حق داد (و نه اینکه ضرورتاً حق با آن‌ها باشد) که برای امنیت، آرامش و رفاه خود در این حوزه، مصلحت‌اندیشی بکنند. اما درباره جوگیری علمی؛ این بیماری‌ای است که بسیاری از ما هم به آن دچاریم زمانی فرضی را برای دوستان مطرح کردم و به دنبال آن مورد حمله واقع شدم من کاری را کردم که بسیاری از متفکران مهم وطنی و غربی می‌کنند اما دیگران آن را سطحی قلمداد کردند مطمئنم اگر در آن پست، مطلبی را مثلاً از ویتگنشتاین مطرح می‌کردم که نه به حال دنیا سودی داشت و نه آخرت و از دوستان نظر می‌خواستم مطلبم مورد توجه واقع می‌شد. من سالهاست با این جوزدگی علمی در رشته خودم مواجه بودم همه می‌دانند که چطور خودشان را مطلع و اهل فن نشان دهند ولی از سؤالهای جدی می‌گریزند و آن‌ها را دون شان خود می‌بینند حدوداً دو سال قبل از یکی از استادان برجسته و سابقاً بسیار زحمت کشیده، روبرو شدم از او درباره داوکینز پرسیدم اصلاً اسم او را هم نشنیده بود یک استاد بزرگ رشته الهیات، اسم کسی را که بزرگترین ملحد مشهور است و کتاب او جزو پرفروش‌های امریکاست و مانند کتاب مقدس به زبانهای مختلف ترجمه می‌شود (و حتی ترجمه پندار خدا و برخی آثار دیگر او به فارسی هم موجود است) را نشنیده است اما همین آقا در شصت موضوع دیگر که احتمالاً بسیاری از آن‌ها خواننده جدی و البته خاصیتی هم ندارد مطلب می‌نویسد. آری کار داوکینز خیلی علمی نیست. او فیلسوف نیست. در کتابش به هایدگر و کانت ارجاع نداده است، اما کارش در حوزه‌ای که دغدغه یک فیلسوف و الهیدان هست و باید باشد، تاثیرگذار است و همین کافی است که آدمهای جدی را به سمت این مسأله بکشاند دکتر سروش این کار را کرده که البته می‌توانست خیلی زودتر باشد هنوز مطلب را ندیده‌ام و نمی‌توانم درباره آن قضاوت کنم اما امیدوارم این کار او به تدریج تابوی کار علمی را بشکند تا انرژی ذهنی بسیاری از مستعدترین متفکرین ما در حوزه‌هایی که بهره چندانی ندارد هدر نرود.